نشست نقدوبررسی کتاب فقه الانتخاب با حضورمؤلف محترم ، حجت الاسلام والمسلمین سیدصمصام الدین قوامی ونقدحضرت آیت الله درّی نجف آبادی به همت انجمن مدیریت اسلامی برگزار شد.

نشست علمی نقد و بررسی جلد دوم کتاب فقه‌الاداره، با عنوان «فقه‌الانتخاب»، از سوی انجمن مدیریت اسلامی حوزه با حضور مؤلف اثر حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سیدصمصام‌الدین قوامی رییس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه و با نقادی حضرت آیت‌الله قربانعلی دری‌نجف‌آبادی، نماینده ولی فقیه، امام جمعه اراک، رئیس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و استاد حوزه علمیه و با دبیری حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر علی آقاپیروز دوشنبه 30/1/95ساعت17باحضور پژوهشگران مدیریت اسلامی برگزار گردید.

در ابتدا، دبیر نشست حجت‌الاسلام دکتر آقاپیروز در سخنانی اظهار داشت: این اثر ارزشمند کار مشترک بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه می‌باشد که به قلم شیوای حجت‌الاسلام‌والمسلمین قوامی به رشته تحریر در آمده است. وی فرمود: این کتاب درس خارج فقه‌الاداره آقای حجت‌الاسلام قوامی است که در سال ۱۳۸۷ برای جمعی از طلاب علاقه‌مند به مباحث مدیریتی در بنیاد فقهی مدیریت اسلامی، تدریس گردیده و سپس در قالب طرح تحقیقی برای پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ارائه شده و بعد از ارزیابی توسط آیت‌الله‌دُرّی‌نجف‌آبادی، به صورت کتاب در زمستان ۱۳۹۴ از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و بنیاد فقهی مدیریت اسلامی چاپ و منتشر شده است.

ایشان با بیان اینکه نگاه به جایگاه مدیریت اسلامی در این برهه از زمان حائز اهمیت می‌باشد، گفت: بدون تردید با نقادی عالمانه بستر مناسبی برای رشد و نمّو سایر منشورات مدیریتی در حوزه اسلام خواهیم بود.

نظرات و بیانات مؤلف اثر

سپس مؤلف کتاب حجت‌الاسلام والمسلمین سیدصمصام الدین قوامی طی سخنانی اظهارداشت: فقه الاداره، فقه الانتخاب، فقه الانتصاب، فقه جبران، فقه تنظیم و سازماندهی عناوین کتب در دست اقدام پیرامون بحث مدیریت اسلامی می‌باشد.

ایشان با اشاره به حدیثی از امام جواد(ع) در باب مدیریت اسلامی گفت: در مدیریت اسلامی می‌گویند سه کار را باید رعایت کرد تا به نتیجه رسید؛ نخست؛ «عدم عجله در کارها و انجام به موقع آن»، «مشورت در امور، به معنای بهره از تجربه‌های موجود» و سوم «توکل بر خدا». اینها مواردی است که انسان را در انجام امور به موفقیت می‌رساند.

حجت‌الاسلام قوامی تصریح کرد: آنچه نسبت به مدیریت اسلامی در حال شکل‌گیری است این نکته است که همه موضوعات مدیریتی با نگاه اجتهادی به بحث گذاشته شود و نظریه و نظام از آن استخراج شود.

وی ادامه داد: اصول فقه الاداره هم که در خصوص مدیریت می‌باشد در حال تدوین است که در سه جلد آماده می‌شود که در جای خود نیاز به نقد و بررسی دارد.

رئیس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی تأکید کرد: از جمله کتبی که پیرامون موضوع مدیریت اسلامی در حال تحقیق، پژوهش و تدوین می‌باشد، سلسله کتب اصول فقه‌الاداره، تفسیر موضوعی فقه‌الاداره می‌باشد که ان‌شاءالله در زمان مورد نظر از چاپ خارج خواهد شد. وی بیان داشت: هدف پیش روی ما علم‌آموزی است، ما از درجات علمی مخصوصاً آکادمیک پرهیز کرده‌ایم، ما به دنبال نمایان‌کردن شیوه‌های مدیریت اسلامی بر مبنای قرآن، حدیث، سیره و عقل هستیم. با شناسایی و ارائه این روش‌ها، رهیافتی برای تمدن اسلامی رقم خواهد خود و این همان هدف ما است.

نظرات ناقد نشست

آیت‌الله دری نجف‌آبادی با بیان اینکه مدیریت اسلامی یک موضوع مهم و کلانی است و در بحث فقه مدیریت لازم است در ابواب مختلف آن ورود پیدا کنیم ابراز داشت: کارهای گسترده و عمیقی باید در این زمینه انجام شود. مدیریت از دیدگاه اسلام اهمیت فراوانی دارد؛ باید راه را برای بررسی و تبیین مبانی این بحث باز کنیم. باید برای اداره جامعه اسلامی و بشریت، قوانینی ارائه کنیم که بتواند در برابر نظام‌های حاکم دنیا، قد علم کند.

وی افزود: دین اسلام ابواب فقهی مختلفی دارد که باید اجازه داد تا صاحبنظران این عرصه دیدگاه‌های خود را ارائه کنند و مباحث به تدریج تکمیل شود؛ همانگونه که شیخ انصاری در بحث اصول وارد شد و همه مباحث را به صورت مستند، مستدل و راهگشا ارائه کرد، پیش از ایشان در اصول چنین دقتی وجود نداشت. قبل از انقلاب در مورد مدیریت و موضوعات مهم دیگری همچون اقتصاد و بانکداری، کار چشمگیری انجام نشده بود؛ امروز نیز پس از گذشت سه دهه هنوز عده‌ای سؤال می‌کنند که آیا اسلام هم اقتصاد دارد! حوزه علمیه در تبیین شاخصه‌های مدیریت باید پیشتاز باشد.

ایشان فرمود: امروز با تلاش افرادی همچون حجت‌الاسلام قوامی زمینه ورود به این بحث فراهم شده و انتظار این است که فقهای حوزه علمیه به چنین مباحثی ورود پیدا کنند. حوزویان باید نحوه قاعده‌سازی در این مسأله را تبیین کنند؛ قوانین فقهی اختصاص به آن ۳۰۰ قاعده‌ای که فقها بیان کرده‌اند ندارد؛ قواعد جدیدی را می‌توان از قرآن و سنت استخراج کرد.

وی استعدادیابی و ظرفیت‌شناسی را اساس کار مدیریت دانست و گفت: در انتخاب مدیر استعداد ذاتی افراد، صلاحیت و پاکی و طهارت خانوادگی آنا بسیار مهم است. ایشان با اشاره به اهمیت موضوع گزینش اصلح، گفت: مبنای امامت و ولایت و انتخاب پیامبران از سوی خداوند متعال همین است؛ رهبر باید مدیر، مدبر، بصیر و حادثه‌شناس باشد، بازگشت همه این ویژگی‌ها به اصلحیت است؛ در سطوح دیگر مدیریتی نیز باید چنین افرادی گزینش شوند. مدیریت ناپاک زمینه جنایت و فاجعه انسانی را فراهم می‌کند.

منتقد کتاب فقه‌الانتخاب با اشاره به روایتی از امام صادق علیه‌السلام در این زمینه، ابراز داشت: حضرت می‌فرمایند شما اگر تعدادی گوسفند داشته باشید سعی می‌کنید برای آن‌ها چوپانی انتخاب کنید که نسبت به آن‌ها دلسوز باشد و کارشناس امور مربوط به نگه داری آن‌ها باشد، پس چگونه است که برای اداره جامعه اسلامی چنین دلسوزی و وسواسی به خرج نمی‌دهید.

وی با بیان اینکه امروز مشکلات اساسی کشور به مسأله مدیریت باز می‌گردد، ادامه داد: همانگونه که در قرآن کریم آمده است حضرت یوسف برای خروج از بحران قحطی، برنامه‌ای را تدوین کرد تا بتواند وضعیت ۲۱ سال آینده را مدیریت کند؛ امروز در بحث اقتصاد مقاومتی نیز باید یوسف گونه عمل کرد. با تدبیر حکیمانه بسیاری از چالش‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی حل می‌شود.

ایشان با اشاره به روایات فراوانی که در زمینه مدیریت، وجود دارد، ابراز داشت: با استفاده از این گنجینه عظیم می‌توانیم نظام مدیریتی اسلامی را ارائه دهیم؛ نباید در بحث مدیریت نگاهمان به غرب باشد و حرف‌های آن‌ها را نشخوار کنیم؛ هرچند که باید از مطالب مفید آن‌ها استفاده کنیم اما وقتی چنین منابع اصیل و نابی در دست داریم دیگر نیازی به آن‌ها نداریم.

در پایان این نشست علمی، مؤلف و ناقد اثر به سؤالات حاضرین پاسخ گفتند.